Aanpassing geschillenregeling

Martijn Janssen en Joshua de Vries | 23 december 2024 | Leestijd: ongeveer 4 minuten

Op 1 januari 2025 treedt de Wet aanpassing geschillenregeling en verduidelijking ontvankelijkheideisen enquêteprocedure in werking (hierna: de ‘’Wagevoe’’). De Wagevoe beoogt de effectiviteit van de geschillenregeling te verbeteren door een aantal procedurele aspecten van deze regeling aan te passen. Verder worden ook de gronden verruimd waarop en aan wie de verschillende onderdelen van de geschillenregelingsprocedure kunnen worden toegewezen. Voor aandeelhouders met een geschil over het beleid en gang van zaken binnen de onderneming, zou dit tot een snelle(re) en efficiënte(re) toegang tot de rechter moeten leiden.

De geschillenregeling ziet op het beëindigen van geschillen tussen aandeelhouders met behulp van een door de rechter bevolen overdracht van aandelen. Als aandeelhouders onderling hun geschil niet kunnen oplossen, dan biedt de geschillenregeling vier mogelijkheden om met behulp van de rechter tot een permanente oplossing te komen:

de uitstotingsprocedure;
de procedure tot overdracht van stemrecht voor het geval het stemrecht berust bij een ander dan de aandeelhouder (bijvoorbeeld door een pandrecht);
de uittredingsprocedure; en
de verzoekschriftprocedure waarin de rechter kan worden gevraagd om de prijs van de aandelen vast te stellen indien tussen de partijen wel overeenstemming bestaat over het uittreden van een aandeelhouder, maar niet over de prijs van de aandelen.

Geschillenregeling versus enquêteprocedure

De huidige geschillenregeling wordt alleen bijna niet gebruikt door aandeelhouders. De geschillenregeling zou te langzaam werken en de drempel voor toewijzing zou te hoog zijn.

Als aandeelhouders een geschil hebben, blijken aandeelhouders veel vaker gebruik te maken van de enquêteprocedure bij de Ondernemingskamer. De Ondernemingskamer is een bijzondere afdeling van het gerechtshof Amsterdam en is speciaal bevoegd kennis te nemen van diverse ondernemingsrechtelijke geschillen. Die procedure maakt het mogelijk om onderzoek te doen naar de gang van zaken en het beleid binnen de onderneming. Indien dat nodig is kan ook snel ingegrepen worden om de gezonde verhoudingen binnen de onderneming te herstellen. Wat de enquêteprocedure met name zo gunstig maakt, is dat de Ondernemingskamer voorlopige voorzieningen kan treffen. Dat zijn tijdelijke maatregelen tijdens die procedure, zoals bijvoorbeeld het ontnemen van stemrecht of zelfs het overdragen van aandelen aan een derde ten titel van beheer, allemaal met het doel om snel uit de impasse te komen.

Procedurele wijzigingen

De geschillenregeling (met uitzondering van die onder 4. hierboven genoemd) wordt gestart door het uitbrengen van een dagvaarding. Door de (vaak zeer) lange doorlooptijden van de rechtbanken, hebben aandeelhouders geen uitzicht op een snelle oplossing. Daar zijn zij vaak wel naar op zoek, omdat de onderneming daar bij gebaat is. Aandeelhouders kiezen daarom vaak eerder voor een enquêteprocedure.

De Wagevoe maakt van de geschillenregeling een verzoekschriftprocedure. De bevoegde rechter wordt de Ondernemingskamer, net als bij de enquêteprocedure. Het doel daarvan is dat de geschillenregelingsprocedure hierdoor wordt versneld en dat het een verbetering van de effectiviteit van die regeling oplevert.

Uitstotingsregeling; alle gedragingen

De huidige uitstotingsprocedure biedt een of meer aandeelhouders die alleen of samen minimaal 1/3^e van de aandelen in het geplaatste kapitaal van de onderneming houdt of houden, de mogelijkheid om bij de rechter te vorderen dat een andere aandeelhouder zijn aandelen moet overdragen. Deze aandeelhouder moet zich zodanig hebben gedragen dat daardoor het belang van de vennootschap zodanig is geschaad. Het moet hierbij specifiek gaan om gedragingen van deze aandeelhouder in hoedanigheid van aandeelhouder. Gedragingen van deze aandeelhouder als bijvoorbeeld bestuurder, mogen niet in de beoordeling worden meegenomen. Dat maakt het in veel gevallen lastig om aan de vereisten te voldoen.

De Wagevoe brengt daar verandering in. Niet langer zal alleen gekeken kunnen worden naar gedragingen in hoedanigheid van aandeelhouder. Alle gedragingen (in welke hoedanigheid dan ook) van die aandeelhouder kunnen door de rechter worden meegenomen in het oordeel.

Uittredingsregeling; ook toegankelijk voor certificaathouders

Bij de uittredingsregeling is het niet de aandeelhouder die er door zijn medeaandeelhouders uitgestoten wenst te worden, maar is het juist de aandeelhouder die wenst dat zijn medeaandeelhouders hem uitkopen. Onder de huidige regeling vordert de aandeelhouder dat zijn medeaandeelhouders zijn aandelen overnemen. Voorwaarde is dat de medeaandeelhouder(s) zich dusdanig hebben gedragen dat de aandeelhouder in zijn rechten of belangen is geschaad dat in redelijkheid niet langer van hem verwacht kan worden dat hij aandeelhouder blijft. Anders dan bij de (oude) uitstotingsregeling, ging het bij de uittredingsregeling al niet om gedragingen van de andere aandeelhouders in hun hoedanigheid van aandeelhouder(s).

Inhoudelijk wijzigt de uittredingsregeling niet door de Wagevoe. De Wagevoe maakt de uittredingsregeling ook toegankelijk voor certificaathouders van wie de positie te vergelijken is met aandeelhouders. Het gaat dan om certificaathouders die met medewerking van een NV zijn uitgegeven of certificaathouders bij een BV met vergaderrecht. Als hen bijvoorbeeld zonder goede reden structureel dividend wordt ontzegd, moeten zij een beroep op de uittredingsregeling kunnen doen. De uitstotingsregeling blijft voor certificaathouders niet toegankelijk. De Wagevoe ziet geen aanleiding om daar een verandering in te brengen.

Inwerkingtreding en vervolg

De Wagevoe treedt in werking op 1 januari 2025. Op geschillenregelingsprocedures die voor 1 januari 2025 door een dagvaarding zijn gestart door het uitbrengen van een dagvaarding, blijft het oude recht van toepassing. Vanaf 1 januari 2025 kan een geschillenregeling gestart worden door een verzoekschrift in te dienen bij de Ondernemingskamer. Doordat een geschillenregeling nu een verzoekschriftprocedure wordt én bij de Ondernemingskamer wordt gevoerd, is het idee dat meer aandeelhouders van deze regeling gebruik zullen gaan maken. De Ondernemingskamer is de aangewezen gespecialiseerde rechter op dit gebied.

De mogelijkheid van een voorlopige voorziening, zoals in de enquêteprocedure, biedt de nieuwe geschillenregeling niet. Doordat de geschillenregelingsprocedure bij de Ondernemingskamer wordt gevoerd, zou wel tegelijkertijd een enquêteprocedure gevoerd kunnen worden. Deze zaken kunnen dan gevoegd worden. Dat houdt in dat in dezelfde procedure twee zaken lopen; de geschillenregelingsprocedure en de enquêteprocedure. Daardoor zou toch een voorlopige voorzieningen (in de enquêteprocedure) door de Ondernemingskamer opgelegd kunnen worden.

Een ‘nadeel’ is dat na de geschillengsregelingsprocedure geen hoger beroep meer mogelijk zal zijn, maar gelijk naar de Hoge Raad gegaan zal moeten worden. In die zin is één feitelijke instantie ontnomen, maar dat zorgt wel dat de procedure snel is afgerond. Het idee is dat aandeelhouders daar in dit soort zaken juist bij gebaat is.

Heeft u vragen? Neem dan contact op met Martijn Janssen of Joshua de Vries.

Volg Schaap Advocaten Notarissen op LinkedIn.