Het Koftjalkarrest: de vlag dekt de lading niet

Eric van de Luitgaarden  |  7 augustus 2023  |  Leestijd: ongeveer 4 minuten

In 2004 schreef Renate Dorrestein de roman “Verborgen gebreken”, waarin ze de geheimen van de personages en hun familierelaties beschrijft. Doordat Dorrestein de lezer telkens voedt met nieuwe informatie geeft ze steeds meer geheimen prijs. Situaties zijn daardoor toch gecompliceerder dan eerder gedacht, waardoor de lezer een gevoel bekruipt van: “als ik dít had geweten…”. Wat dat betreft is het jammer dat geen van de personages uit de roman een noemenswaardige koopovereenkomst sluit. De verborgen gebreken van een product en artikel 7:17 BW passen immers mooi binnen het thema van het boek en hadden – met de juiste advocaat – een positieve draai aan de verhaallijn kunnen geven.

Conformiteit

Niemand zal er gek van opkijken dat een verkoper het product moet leveren dat hij belooft. Als iemand in een restaurant een vegetarisch maaltijd bestelt, dan is het niet de bedoeling dat de kok tóch een vleesgerecht maakt en als een consument een wasmachine koopt, neemt hij er waarschijnlijk geen genoegen mee als de wasmachine na één wasbeurt alweer bij het grofvuil staat. Nee, in plaats daarvan verwacht de koper dat het geleverde product aan de overeenkomst beantwoordt. De koper verwacht dat het product de eigenschappen bezit die nodig zijn voor normaal gebruik daarvan. De juridische benaming hiervoor is de conformiteitseis.

Als verkoper is het op grond van de conformiteitseis verstandig om ook een beetje aan ‘verwachtingsmanagement’ te doen. De verkoper doet ongetwijfeld bepaalde mededelingen aan de klant om het product te verkopen, maar hij mag daarbij niet een té rooskleurige voorstelling van zaken geven. Hij heeft ook een mededelingsplicht met betrekking tot voor hem kenbare verborgen gebreken. De koper die het product na die mededeling alsnog wil kopen mag dat natuurlijk doen, maar kan dan geen beroep meer doen op non-conformiteit. Maar, heeft de koper ook niet een onderzoeksplicht? Mag van de koper bijvoorbeeld worden verwacht dat hij een beetje oplet als hij iets koopt, of mag hij blindelings varen op alle uitlatingen die de verkoper doet? Door het samenspel tussen de mededelingsplicht van de verkoper en de onderzoeksplicht van de koper kan het relatief eenvoudige principe van de non-conformiteit in de praktijk toch tot problemen leiden.

Het Koftjalkarrest

Wat mag de koper bijvoorbeeld verwachten van een zeilschip, voor de liefhebber: een Koftjalk, van meer dan een eeuw oud? Is zo’n schip nog wel geschikt om mee te varen? Kennelijk voelden partijen al nattigheid, zodat ze waren overeengekomen dat de koper het schip voor de levering op het droge mocht zetten om te inspecteren. Eventuele (reparatie)kosten kwamen voor rekening van de verkoper. De koper had echter geen gebruik gemaakt van de geboden mogelijkheid, omdat hij het schip wilde gebruiken voor het naderende vaarseizoen. Twee weken ná de levering constateerde hij echter dat het schip zo lek als een mandje was en volledig was doorgeroest. De schade: een slordige € 200.000. De koper bleef het schip desondanks tot het einde van het seizoen gebruiken. Daarna wilde hij de koop alsnog ongedaan maken op grond van non-conformiteit; nadat het schip ook nog in brand was gevlogen.

Rechtbank en hof zijn duidelijk: dit zijn geen verborgen gebreken. Het schip stamt uit 1910. De kans op slijtage is daardoor aanzienlijk groter dan bij de koop van een nieuw schip. De koper had ook geen gebruik gemaakt van de contractuele mogelijkheid om het schip te inspecteren, had zich bij de aankoop niet laten bijstaan door een makelaar of specialist en was nota bene zelf al jarenlang werkzaam in de scheepsbranche (zodat hij kennis van zaken had). De koper mocht bij de totstandkoming van de overeenkomst daarom niet verwachten dat het schip in het geheel geen gebreken zou vertonen. Dat had hij moeten onderzoeken. Nu de koper dat niet heeft gedaan, heeft hij zijn onderzoeksplicht geschonden. Wat de verkoper allemaal wel of niet heeft medegedeeld doet daar niet aan af. De koper kan de koop dus niet ontbinden en kan geen schadevergoeding vorderen.

De Hoge Raad gooit het over een andere boeg, waarbij de mededelingsplicht van de verkoper een belangrijke rol speelt (ECLI:NL:HR:2022:1870). Immers: de mededeling van de verkoper kan aanzienlijke invloed hebben op hetgeen de koper van het product mocht verwachten. De verkoper moet daarom inzicht geven in de kenbare gebreken. Waar had die mededeling in deze zaak dan uit moeten bestaan? Nou, bijvoorbeeld uit het gegeven dat de vorige kapitein van de Koftjalk merkte dat er ruim 400 liter water per dag het schip binnendrong als het schip voor anker lag. De verkoper wist dit al ruim een jaar vóórdat hij de koopovereenkomst sloot. Hij heeft die melding desondanks nooit doorgezet naar de koper. In plaats daarvan had de verkoper meegedeeld dat de koper een ‘puik schip’ mocht verwachten en dat de scheepshuid in goede staat was. Dat is toch wel een erg ‘rooskleurige’ weergave van de feiten. Met deze gegevens is de werkelijkheid bij nader inzien tóch iets gecompliceerder dan op het eerste gezicht lijkt. Het is dan ook niet gek dat de koper een gevoel bekruipt van: “Als ik dít had geweten…”. Dat doet toch wel denken aan “Verborgen gebreken”.

Conclusie

Misschien wordt de koper niet volledig ontslagen van zijn onderzoeksplicht, maar het is wel vaste rechtspraak dat de mededelingsplicht van de verkoper boven de onderzoeksplicht van de koper gaat (ECLI:NL:HR:1998:ZC2629; ECLI:NL:HR:2008:BF0407). Óók als de koper onvoorzichtig is. In het algemeen geldt dat de goede trouw zich er tegen verzet dat de verkoper ter afwering van een beroep op non-conformiteit aanvoert dat de wederpartij het ontstaan van zijn “dwaling” aan zichzelf te wijten heeft en dat aan hemzelf valt toe te rekenen dat het product niet de door hem verwachte eigenschappen had. Waarom in het Koftjalkarrest van deze hoofdregel afgeweken zou moeten worden is door het hof onvoldoende gemotiveerd. De Hoge Raad vernietigt de uitspraak van het hof en verwijst de zaak naar een ander hof.

Bent u ook verzeild geraakt in een discussie over verborgen verbreken of wilt u meer weten over dit onderwerp? Neem dan contact op met Joop Werner en/of Eric van de Luitgaarden.

Volg Schaap Advocaten Notarissen op LinkedIn.