Hoe buitenlands recht een Nederlandse eigenaar in de wielen kan rijden

Een uitspraak van het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch (30 Juni 2015, ECLI:NL:GHSHE:2015:2435) benadrukt weer eens hoe buitenlandse vereisten voor de verkrijging van eigendom kunnen doorwerken in Nederland.

De zaak
Een Nederlandse handelsmaatschappij kocht grondbewerkingsmachines in Turkije, af te leveren C&F Holland. Eén machine werd van Turkije naar België verscheept en een andere werd per vrachtwagen in Nederland afgeleverd. Een andere Turkse vennootschap, echter, stelde de rechtmatige eigenaar van de machines te zijn en kon dit ook bewijzen: de Turkse leverancier bleek de machines te hebben gestolen of laten stelen en was dus noch eigenaar, noch beschikkingsbevoegd.

Procedure in eerste instantie
Voor de Rechtbank beriep de Nederlandse koper zich op het feit dat hij de goederen te goeder trouw had verkregen en daarom eigenaar was geworden, in weerwil van het feit dat de Turkse leverancier beschikkingsonbevoegd was.

De Rechtbank accepteerde dat de Nederlandse koper te goeder trouw was maar verwierp desondanks het beroep daarop omdat het Turkse recht een notariële akte vereiste voor de verkoop en overdracht van geregistreerde en ongeregistreerde transportvoertuigen onder welk recht de betreffende machines vielen. Omdat de eigendom niet was overgedragen had de oorspronkelijke eigenaar de eigendom behouden.

De zaak in beroep
Voor het Gerechtshof probeerde de Nederlandse koper terug te komen op zijn oorspronkelijke stelling dat de eigendom in Turkije was verkregen en stelde dat de eigendom van de machines pas was overgegaan bij aankomst in Nederland. Het Gerechtshof oordeelde vervolgens dat de koper in het licht van zijn eerder gemotiveerde stellingname het thans in hoger beroep ingenomen standpunt onvoldoende heeft onderbouwd. In het bijzonder meende het Hof dat niet valt in te zien waarom uit de later gestelde omstandigheid dat geen origineel cognossement doch een CMR-document is ontvangen zou moeten worden geconcludeerd dat partijen, anders dan door koper zelf in eerste aanleg gesteld, geen levering van de machines in Turkije zouden zijn overeengekomen.

Het vervolgens door koper gevoerde verweer dat de bepaling omtrent de notariële akte is opgenomen in de Turkse wegenverkeerswetgeving en dat registratieplicht in het bijzonder ten behoeve van de verkeersveiligheid van de motorrijtuigen in Turkije bestaat wordt door het Hof eveneens verworpen omdat dit niet afdoet aan het feit dat de Turkse wet expliciet en zonder enige uitzonderingen een notariële akte voorschrijft met betrekking tot verkoop en overdracht van voertuigen waaronder de onderhavige machines.

Het standpunt dat bij verkoop waarbij het vervoer zou worden uitgevoerd de inschakeling van een notaris zinloos zou zijn voor de Turkse wegenverkeerswet gediende doel leidt ook niet tot een ander oordeel. Ook de veronderstelling dat de wettelijke vereisten in Turkije bij internationale verkopen in het algemeen niet worden nagekomen is niet voldoende.

Eigendoms- en zekerheidsrechten
De uitspraak van het Gerechtshof past in de lijn van de vaste rechtspraak inhoudende dat eigendoms- en zekerheidsrechten niet beoordeeld moeten worden naar het recht dat van toepassing is op de (koop) overeenkomst maar naar het recht van de plaats waar de rechten worden verkregen. Als goederen vervolgens een landsgrens overschrijden doet dat niet af aan de al dan niet verkregen rechten, al zullen de eigendoms- en zekerheidsrechten moeten worden uitgelegd naar het recht van het land waar de goederen dan fysiek aanwezig zijn.

Hoewel het partijen vrij staat overeen te komen welk recht van toepassing zou zijn op een overeenkomst en ook waar de eigendoms- of zekerheidsrechten zullen overgaan, kunnen zij niet vrij bepalen hoe die overgang van eigendomsrecht of de vestiging van de zekerheden plaats vindt omdat zij daartoe gebonden zijn aan de plaats waar de goederen zich op dat moment bevinden.

Conclusie
Hoezeer de internationale handel zich ook in een virtuele wereld lijkt plaats te vinden is het voor de daadwerkelijke verkrijging van eigendoms- en zekerheidsrechten toch essentieel om de locatie te kennen waar eigendomsrechten zullen moeten overgaan of zekerheidsrechten zullen moeten worden gevestigd en de lokale regels van die plaatsen te respecteren.