Rechten en plichten rond de Ondernemingsraad (1)

In de rechtspraktijk blijkt vaak dat – hoewel het fenomeen ondernemingsraad bekend is – niet altijd helder is wat de rechten en plichten van dat orgaan zijn. Vandaar deze introductie op de Wet op de Ondernemingsraden, waarvan hier het eerste van de twee delen.

Een ondernemer die minimaal vijftig werknemers in dienst heeft, is op grond van de Wet op de Ondernemingsraden (WOR) verplicht een ondernemingsraad in te stellen. Een onderneming met minder dan 50 werknemers, kan vrijwillig een ondernemingsraad instellen. Als dat niet tot de mogelijkheden behoort, is de ondernemer in ieder geval verplicht een personeelsvertegenwoordiging in te stellen indien de meerderheid van de werknemers daar om vraagt. Bij kleinere bedrijven kan het personeel alleen aanspraak maken op personeelsvergaderingen.

Indien er geen ondernemingsraad is ingesteld terwijl dat wel zou moeten, kan iedere belanghebbende via de kantonrechter het instellen van een ondernemingsraad afdwingen. Uit een uitspraak van de Rechtbank Zutphen (2009) blijkt dat reorganisatiehandelingen geschorst dienden te worden totdat de onderneming een personeelsvergadering belegde en daarvan advies inwon. Het instellen van een ondernemingsraad vond de rechtbank te ver gaan; een personeelsvergadering om het besluit ad hoc te bespreken, zou in een dergelijk geval moeten voldoen.

Advies- en instemmingsrecht
De belangrijkste rechten van de ondernemingsraad zijn het advies- en het instemmingsrecht. In de WOR wordt opgesomd bij welke belangrijke besluiten de ondernemer om het advies of de instemming van de ondernemingsraad dient te vragen.

Wat onder een ‘belangrijk’ besluit dient te worden verstaan, kan echter zeer verschillend zijn. Het dient te gaan om bijzondere, niet-alledaagse besluiten. Het komt hierbij aan op de omvang en de aard van de activiteiten. De Ondernemingskamer van het Hof Amsterdam – het rechtscollege dat belast is met de rechtspraak betreffende ondernemingsraden – past het criterium soepel toe. Het aantal werknemers bijvoorbeeld dat ontslagen zal worden, is niet doorslaggevend. De minister heeft aangegeven dat zelfs bij reorganisaties waarbij minder dan twintig werknemers ontslagen worden, de ondernemingsraad een adviesrecht kan hebben. Uit rechtspraak blijkt voorts dat het ontslag van acht van de tachtig werknemers als ‘belangrijk’ werd aangemerkt.

Communicatie
De WOR bepaalt welke rechten en bevoegdheden de ondernemingsraad te gelde kan maken jegens de ondernemer. Onder de term ‘ondernemer’ wordt verstaan ‘de natuurlijke persoon of de rechtspersoon die een onderneming in stand houdt’. De gesprekspartner van de ondernemingsraad is dus de hoogste leidinggevende binnen een bedrijf. Zo communiceert de ondernemingsraad met degene die uiteindelijk de beslissingen neemt. Deze correspondentie is wel vertrouwelijk. De individuele werknemers hebben geen recht op inzage in de correspondentie tussen de ondernemer en de ondernemingsraad.

Het advies of de instemming dient gevraagd te worden op een moment dat het orgaan nog werkelijk betrokken kan worden in de besluitvorming. Als het besluit al is genomen, is de aanvraag strikt genomen te laat. De ondernemer behoort alle nodige informatie alsook de beweegredenen van zijn besluit aan de ondernemingsraad te verschaffen.

Opvolging advies
Na een verkregen advies is de ondernemer niet verplicht het advies daadwerkelijk op te volgen. Wel bestaat de mogelijkheid dat de ondernemer zich bij de Ondernemingskamer van het Gerechtshof te Amsterdam dient te verantwoorden waarom het advies niet is opgevolgd.

Als een ondernemer een instemmingsplichtig besluit verzuimt voor te leggen aan de ondernemingsraad, of als een ondernemer zich niets aantrekt van de geweigerde instemming van de ondernemingsraad, dan kan de ondernemingsraad binnen een maand nadat de ondernemingsraad dat heeft geconstateerd, schriftelijk een beroep doen op de ongeldigheid van het genomen besluit.  De kantonrechter  kan vervolgens oordelen dat het besluit, althans de uitvoering daarvan, verboden dient te worden.

Minimum
Hiervoor zijn de meest in het oog springende kenmerken van de WOR besproken. Indien u als ondernemer, ondernemingsraad of individuele werknemer meer wil weten over de rechten en plichten van de ondernemingsraad, doet u er goed aan juridisch advies in te winnen. De WOR is overigens een minimumwet: het is de ondernemer toegestaan nadere afspraken met de ondernemingsraad te maken door de rechten en bevoegdheden uit te breiden. In het komende tweede deel van deze introductie zullen een aantal voor de praktijk interessante uitspraken worden behandeld.

Als u naar aanleiding van dit artikel vragen hebt, kunt u contact opnemen met Mr M.A. (Michel) T Schroots.

Deze tekst is als column ook gepubliceerd op www.accountant.nl, de website van de NBA (de beroepsorganisatie voor accountants).